Schiphol blokkeert de ontwikkeling van een gebied dat ruim vijfmaal zo groot is als Amsterdam. Krimp van het vliegverkeer staat inmiddels hoog op de politieke agenda, zo niet het landschap onder het luchtruim.

Fotograaf Theo Baart en journalist en stadsonderzoeker Tijs van den Boomen richten zich op de omgeving: wat is er te winnen als je een of meer banen sluit? Aan de hand van reportages, essays, fietsroutes, kaarten en foto’s geven ze een verrassend beeld van de regio rond Schiphol.

Aan het eind laten ze zien welke banen dicht zouden kunnen en wat je nú al kan doen, van herriebestendige stedenbouw tot fietsbruggetjes en van leefbare bedrijventerreinen tot nieuwe natuur.

Leven onder het luchtruim wil een handreiking zijn voor de zoektocht naar een gelijkwaardige verhouding tussen lucht en land.

Het boek is te bestellen bij nai010 uitgevers; op deze site is een deel van de teksten, foto’s en kaarten te bekijken. Het copyright berust bij de auteurs.

Samenstelling en redactie Tijs van den Boomen en Theo Baart

Tekst Tijs van den Boomen

Fotografie Theo Baart

Vormgeving boek + kaarten studio Joost Grootens

Omvang 400 pagina's 17*24 cm

Uitgave nai010 ism ideas on paper

isbn 978-94-6208-843-6

€ 49,95

Verkrijgbaar in de boekhandel na 17 juni 2024

Als het over de omgeving van Schiphol gaat, dan is het altijd in negatieve zin: hoe de hinder zo goed en zo kwaad als het gaat te verdelen. Wij onderzoeken het gebied op zijn eigen merites: we kijken naar de historie en de schoonheid, naar de verwaarlozing en de vitaliteit en zoeken vandaaruit naar een nieuw ruimtelijk perspectief.

Wat wij doen noemen we, bij gebrek aan een beter woord, journalistieke planologie. Niet in de academische betekenis, maar in de zin van Van Lohuizen, de man die samen met Van Eesteren de Amsterdamse Westelijke Tuinsteden schiep en die wordt beschouwd als een van de grondleggers van de Nederlandse planologie.

Vijf banen telt Schiphol, of eigenlijk zes als je Oostbaan meetelt die vooral voor privévliegtuigen wordt gebruikt.

Elke baan behandelen we apart: eerst een beschouwing, daarna lemma’s over historie, economie, wonen, infrastructuur en natuur, en tot slot een fietstocht van dertig tot veertig kilometer die een beeld geeft van de ruimte onder de betreffende baan.

Luchtvaartadviesbureau To70 heeft op ons verzoek berekend hoe de geluidscontouren eruitzien als er een baan wordt gesloten. Voor elke baan lieten we vervolgens twee kaarten maken: één met de baan open, één na sluiting. Dat maakt de ruimtelijke winst van sluiting in een oogopslag duidelijk.

Geluidscontouren mét Aalsmeerbaan (links) en zonder (rechts)

In ons onderzoek namen we niet, zoals gebruikelijk, het luchtruim als vertrekpunt, maar het leven ónder dat luchtruim. Zo ontdekten we dat de slagschaduw van Schiphol veel verder reikt dan de officiële beperkingenzones: de luchthaven trekt bijvoorbeeld distributieloodsen en kassen aan, terwijl nieuwe woningen juist naar de andere kant van de regio worden geduwd. Het gevolg: heel Groot-Amsterdam is kreupel geworden.

We presenteren drie scenario’s voor de sluiting van start- en landingsbanen, met sluiting van de Aalsmeerbaan op nummer een. Ook verzamelden we een reeks oude en nieuwe ideeën, van een internationaal treinstation tot een bruggetje over de Ringvaart en van gecombineerde huisvesting voor migranten en jongeren tot een Schipholscheg. Want ook zonder sluiting van een of meer banen zijn veel verbeteringen mogelijk.

Het boek bevat ruim honderd foto’s van het landschap onder het luchtruim. Hieronder een kleine selectie, die zowel getuigt van grote schoonheid als van schromelijke verwaarlozing. En alles daartussenin.

Onderzoek doe je wandelend en op de fiets, vond Van Lohuizen, de grand old man van de Nederlandse planologie, want alleen zo kom je ‘tendenties voor de toekomst’ op het spoor. Daarom hebben we onder elke baan een fietstocht uitgezet (en onder de Oostbaan een wandeling).

De routes van fietstochten zijn dertig tot veertig kilometer lang en beginnen en eindigen steeds op de spottersplek van de betreffende baan. Ze zijn beschikbaar op Komoot, maar je kunt ze ook kijkend en lezend vanuit een luie stoel volgen.

Het Schipholdossier is ingewikkeld, wie niet oppast wordt het moeras in gezogen. Dit boek is tevens een spoedcursus.

Bij de achtergronden worden eerst de claims gecheckt die de luchtvaartsector maakt over de omvang van de hub, stillere vliegtuigen en verplaatsing naar zee. Ook worden de belangrijkste begrippen uitgediept: van geluidshinder tot de NOVEX Schipholregio en van handhavingspunten tot de rol van het vrachtvervoer.

Verder een woordenboek van de geheel eigen taal die de luchtvaartsector heeft ontwikkeld.
SchipholSpeak legt de 77 belangrijkste termen uit.

Uiteraard zijn ook de belangrijkste boeken, rapporten, onderzoeken en websites op een rij gezet.

En al deze informatie is op deze site te raadplegen.